Mieszkańcy Nart chcą walczyć o jezioro. Czy Wody Polskie zainterweniują na jeziorze Świętajno

Jesienią ubiegłego roku do urzędu gminy Jedwabno wpłynął apel mieszkańców Nart. Chcą oni walczyć o jezioro, które traci wodę w zastraszającym tempie. Jak wynika z dostępnych danych stan wody obniżył się o około 60 cm w ciągu pięciu ostatnich lat. Na prośbę mieszkańców wójt Sławomir Ambroziak zorganizował spotkanie z przedstawicielami Wód Polskich, instytucji, która akwenem zarządza.

- Musimy działać. Inaczej za kilka lat zostanie nam sucha plama – mówili mieszkańcy podczas spotkania, na którym nie brakowało emocji.

Narty, Warchały i Brajniki to najbardziej turystyczne miejscowości w gminie Jedwabno. Ich niewątpliwym atutem jest jezioro Świętajno, którego czyste wody przyciągają ludzi ze wszystkich stron kraju, a nawet zagranicy. Mieszkańców zlokalizowanych wokół jeziora miejscowości przeraża wizja, w której jeziora nie ma. Bo zwyczajnie wysycha. Chociaż problem szczególnie widoczny jest od 2020 roku, to gmina pierwszą analizę sytuacji na jeziorze zleciła już w 1999 roku.

- Samorząd zrobił to, chociaż jezioro nigdy nie należało do gminy – wyjaśnia wójt Sławomir Ambroziak. - W dokumencie zostały wskazane możliwe przyczyny tego stanu.

Na spotkaniu, które odbyło się w miniony czwartek, 20 lutego, w świetlicy wiejskiej w Nartach było wielu mieszkańców. To na ich prośbę w miejscowości pojawili się przedstawiciele Wód Polskich, które są właścicielem jeziora. 

- Czy Wody Polskie posiadają jakiekolwiek analizy, badania, które mogłyby wskazywać na przyczynę tego stanu? – pytali kilkukrotnie mieszkańcy. - Czy planujecie zlecenie opracowania takiego dokumentu?

Odpowiedź zdecydowanie nie należy do satysfakcjonująca. Instytucja, chociaż sytuację jeziora zna bardzo dobrze, do tej pory nie podjęła w zasadzie żadnych działań aby dogłębnie zbadać sytuację akwenu. 

- W naszych zasobach jest tylko dokument opracowany przez gminę w 1999 roku. Do tej pory nie przeprowadzaliśmy żadnych badań. W tym roku nie mamy też takich zaplanowanych – mówił Sławomir Lipka, dyrektor zarządu Zlewni w Ostrołęce.

Mieszkańcy dobrze odrobili lekcje. Do spotkania przygotowali się solidnie. Oczekiwali jasnych odpowiedzi na pytania. Wśród nich pojawiło się również jedno dotyczące zasobów wody, z których korzysta miejscowy hotel.

- Z naszych wyliczeń wynika, że hotel korzystając z własnych ujęć wody, może znacząco wpływać na poziom wody w jeziorze – mówili. - Czy ktoś badał jak faktycznie to wygląda?

Reklama

Decyzję o możliwości wykonania studni głębinowych powstającemu w 2013 roku hotelowi wydało Starostwo Powiatowe w Szczytnie. Stało się tak ponieważ w tamtym okresie w Nartach i Warchałach nie było jeszcze wodociągu. Ten od kilku lat w miejscowościach już jest. Mogą się do niego podłączać mieszkańcy, właściciele agroturystyk, domków letniskowych czy pól namiotowych. 

- Do tego państwa wszystkich namawiam. Zdajemy sobie sprawę z tego, że zwłaszcza w kresie letnim ciśnienie w wodociągu może być słabe, dlatego planujemy budowę kolejnej nitki z tłoczni w Piduniu – wyjaśniał wójt Ambroziak. - O ile w przypadku, gdy w miejscowości jest kanalizacja mieszkańcy mają obowiązek się do niej przyłączyć o tyle wodociąg jest dobrowolny.

Jedną z przyczyn ubytku wody w jeziorze może być fakt, że wielu mieszkańców i właścicieli przedsiębiorstw korzysta z własnych ujęć wody. Studnie głębinowe w mocno zabudowanym rekreacją i domami w miejscowościach zasila właśnie jezioro. - Wiem, że dla wielu osób to oszczędność, ale musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy dla wspólnego dobra nie rozsądniej byłoby ponieść koszt tej wody- podkreślał wójt.

Jakie są dokładne przyczyny znikającej z jeziora wody w zasadzie do końca nie wiadomo. Z jednej strony wpływ na to mogą mieć studnie głębinowe, ale również cały szereg innych czynników. Jeden szczególnie upodobali sobie urzędnicy. Przedstawiciele Wód Polskich znaleźli kozła ofiarnego, który w sytuacji jeziora z pewnością nie jest bez winy. 

Mowa oczywiście o zmianach klimatycznych.

- Jezioro położone jest w obszarze suszy hydrologicznej. Wszyscy widzimy jakie mamy zimy, bez śniegu, lata są suche. Parowanie wody na tak dużym zbiorniku jest znaczne i zdecydowanie przewyższa zasilanie go przez wody opadowe – tłumaczył dyrektor Lipka.

Tego za pewnik nie wzięli mieszkańcy. Zadawali konkretne pytania i naciskali na wykonanie raportu. Można było odnieść wrażenie, że konfrontacja z mieszkańcami zdecydowanie przerosła urzędników Wód Polskich. Z ich ust nie padły żadne konkrety nawet co do przeprowadzenia badań na jeziorze.

Tymczasem gmina nie siedząc z założonymi rękoma buduje wodociągi. Śledzi również sytuację jezior w innych częściach kraju. Na spotkaniu z mieszkańcami przywołali problem wysychania zbiorników wodnych w Wielkopolsce. Tam udało się przeprowadzić badania i zaangażować w prace różne instytucje łącznie z Ministerstwem Środowiska i Klimatu. 

- To pokazuje, jak złożony jest to problem - mówił wójt.

Na początku spotkania, korzystając z obecności mediów, apelował do naukowców z Warmii i Mazur o zainteresowanie tematem. 

- Nie ukrywam, że czuję się zawiedziony spotkaniem w Nartach. Liczyłem na więcej konkretów ze strony Wód Polskich – mówił nam Sławomir Ambroziak.

Na koniec spotkania zapytaliśmy czy Wody Polskie nie przekazałyby akwenu gminie.

- To nie jest takie proste i raczej niemożliwe – powiedział nam dyrektor.

Tymczasem wójt jest za takim rozwiązaniem. - W każdej chwili jesteśmy gotowi, by jezioro przejąć – podkreślał wójt. - Jeżeli Wody Polskie je nam przekażą, będziemy o nie walczyć.

Stały ubytek wody w jeziorze Świętajno może doprowadzić do tragedii w gminnej gospodarce. To z usług turystycznych opartych na zasobach jeziora żyją mieszkańcy wielu miejscowości. 

- Problem wysychania jeziora jest złożony. W mojej ocenie wpływa na niego wiele czynników, ale na jego obecny stan mają wpływ działania jeszcze z drugiej połowy XIX wieku – wyjaśnia Sławomir Ambroziak.

Wówczas gospodarujący na tych terenach Niemcy osuszyli Jezioro Brajnickie, chcąc uzyskać łąki uprawne. Wodę z niego wypompowano do jeziora Świętajno. Widać to na mapach z okresu 1859 – 1902. Dotychczas bezodpływowe jeziora całkowicie zmieniły charakter. Ich wody docierały kanałami i rzekami do Wisły (jez. Świętajno) i Pregoły (Jez. Brajnickie). 

Tak duża ingerencja człowieka w ekosystem zostawia ślad na lata. Ponieważ eksperyment z wysuszeniem Jeziora Brajnickiego nie przyniósł oczekiwanego efektu, wodzie pozwolono wrócić na swoje miejsce. Na los jezior miały również wpływ działania rolnicze w okresie PRL-u. Przebudowa rowów melioracyjnych zmniejszyła zasilanie jeziora wodami opadowymi. 

- To wszystko się sumuje i daje nam dzisiejszy efekt. Jeżeli sprawą nie zajmą się naukowcy, którzy określą procentowy wpływ poszczególnych elementów na ubytki wody i nie wymyślą planu na zatrzymanie tej tendencji, trudno jest wyrokować o losie jeziora Świętajno - mówi wójt. - Może ono całkowicie nie zniknie, ale stracimy to, co w nim jest najcenniejsze i przyciąga turystów, piaszczyste plaże i płytkie, przejrzyste kąpieliska.