„Siadaj, pała!” robi furorę. Teatr Zgraja zdobywa nagrody. Rozmowa z Adamem Bocianiakiem

Dwa festiwale, dwa sukcesy. Pierwsze miejsce w Gniewinie, drugie w Mrągowie. To chyba dobry tydzień dla Teatru Zgraja?

Zdecydowanie. Choć tak naprawdę to był już nasz trzeci przegląd z tym spektaklem. Zaczęliśmy latem – na Płośnickim Lecie Teatralnym zdobyliśmy pierwsze miejsce, później Gniewino – też pierwsze, a teraz Mrągowo, gdzie wywalczyliśmy drugie. To był wojewódzki przegląd PTAKK, więc konkurencja była spora – teatry dziecięce, młodzieżowe, dorośli – wszystko razem, bez kategorii.

I udało się przebić wśród tylu zespołów.

Tak. I to cieszy najbardziej. Bo pokazuje, że to, co robimy, ma sens. Że młodzież z małego Pasymia potrafi mówić mocno, prawdziwie i dojrzale.

Tytuł brzmi ostro: „Siadaj, pała!”. O czym jest ten spektakl?

O dorastaniu. O tym, jak trudno być młodym człowiekiem w świecie, który wszystko mierzy oceną. To historia o emocjach, które młodzież często tłumi – o lękach, presji, samotności. Szkoła w tym spektaklu nie jest miejscem nauki, tylko tłem dla konfliktu, w którym bohaterowie próbują odnaleźć siebie. Nie chciałem moralizować. Chciałem, żeby to było prawdziwe. Bo młodzi widzą, słyszą, czują inaczej.

A kto to napisał i wyreżyserował?

Ja. (uśmiech) Scenariusz powstał z rozmów z młodzieżą. Słuchałem ich historii, ich żalu, frustracji. Później to zebrałem, ułożyłem w formę sceniczną i powstało „Siadaj, pała!”.

Kim są aktorzy?

Dziewczyny z Pasymia i okolic, około dwunastu, w wieku od trzynastu do osiemnastu lat. Wszystkie zaczynały jako uczestniczki zajęć teatralnych w Miejskim Ośrodku Kultury. Teatr Zgraja działa już cztery lata – nazwa nieprzypadkowa. Na początku brałem każdego, kto chciał spróbować, więc rzeczywiście była z tego prawdziwa „zgraja”. Z czasem wykrystalizował się stały skład. Dziś to już zgrana, świadoma grupa, która myśli o teatrze na serio.

Czyli to nie „kółko teatralne”?

Nie. To teatr młodzieżowy. Spotykamy się raz w tygodniu, pracujemy jak prawdziwy zespół. Próby, improwizacje, ćwiczenia z emocji, sceny. Wchodzimy w tematy trudne, czasem bolesne. Bo teatr ma sens tylko wtedy, gdy coś w nas porusza.

Powiedziałeś, że młodzież ma potrzebę ekspresji. Jak to widzisz jako aktor i pedagog?

Uważam, że każdy człowiek potrzebuje przestrzeni, żeby wyrazić siebie. A młodzież szczególnie. Na scenie mogą wykrzyczeć to, czego nie powiedzieliby w domu czy w szkole. Zamiast zamykać się w telefonie – wychodzą na scenę. I to działa. Widzę ogromny progres – dziewczyny, które kiedyś szeptały ze wstydem dwa zdania, dziś potrafią stanąć na scenie i poprowadzić monolog o przemocy psychicznej.

Czyli teatr staje się formą terapii?

W pewnym sensie tak. Ale nie chodzi o łzy, tylko o zrozumienie. Kiedy młody człowiek zobaczy, że jego emocje są ważne, że ktoś słucha – zaczyna rosnąć. I to jest największa nagroda.

A gdzie chłopcy? Nie ma chętnych?

Są, ale rzadko. (śmiech) Czasem pojawia się jakiś jeden „rodzynek”, ale potem znika. Ta kobieca energia w grupie jest tak silna, że potrafi przytłoczyć. Poza tym chłopcy w tym wieku mają inne zajęcia – sport, komputer, piłka. Ale wierzę, że przyjdzie taki moment, że dołączą. Bo teatr potrzebuje obu energii.

Czyli jeśli ktoś chciałby spróbować – może przyjść?

Oczywiście. Drzwi są otwarte. Dla młodszych mam osobną grupę – dzieci od 9 do 12 lat. Zgraja to już poziom wyżej, więc tu podchodzimy do rekrutacji trochę castingowo. Nie dlatego, że się zamykamy, tylko dlatego, że to już teatr, nie zabawa.

Jak oceniasz te sukcesy w skali – nazwijmy to – zawodowej? Bo przecież jesteś aktorem z wykształcenia.

Dla mnie to dowód, że teatr z małego miasteczka może mieć coś do powiedzenia. Nie trzeba być z Warszawy, żeby robić rzeczy ważne. Trzeba mieć prawdę i chęć. Zresztą jurorzy w Gniewinie mówili, że nasz spektakl był „dojrzały i szczery”, że młodzież grała „nie jak uczniowie, tylko jak ludzie, którzy naprawdę przeżywają to, o czym mówią”. To dla mnie największy komplement.

Czyli teatr amatorski, ale z ambicją.

Tak. Amatorski w sensie: „z miłości do teatru”. Bo to przecież znaczy „amator” – ktoś, kto kocha.

Wiem, że prywatnie tworzycie z żoną artystyczny duet. Oboje jesteście aktorami. Jak wygląda życie dwojga artystów na Warmii?

Chaotycznie. (śmiech) Ale pięknie. Pracujemy w różnych miejscach, czasem razem – prowadzimy animacje, gramy, chodzimy na szczudłach, organizujemy warsztaty. To nasz sposób na życie. Nie mamy etatu, więc musimy być elastyczni. Czasem występ w weekend, czasem zajęcia do późna, czasem dwa dni w drodze. Ale to nasze.

I przy tym wszystkim jeszcze dzieci.

Tak, dwie córki – siedem i pięć lat. I tu wielkie podziękowania dla mojej mamy, babci i dziadka, którzy nieraz zostają z nimi, gdy my mamy próby albo wyjazdy. Bez ich wsparcia nie dalibyśmy rady.

Gdybyś miał jednym zdaniem powiedzieć, po co młodzieży teatr – co byś powiedział?

Po to, żeby uwierzyli, że ich głos ma znaczenie. Bo na scenie nie ma ocen, nie ma „pał”, nie ma tego szkolnego „siadaj”. Na scenie jest człowiek i jego prawda.